شایع‌ترین علت بیماری لثه، تجمع پلاک و باکتریها در دهان و ایجاد عفونت است. با این حال در موارد نادر عواملی چون داروها و بیماری‌های مزمن نیز می‌توانند باعث بیماری لثه یا حتی تحلیل آن شوند. برای درمان این مشکلات یکی از راه‌های پیشنهادی جراحی لثه است، اما این راه درمانی الزاما فقط برای عفونت و بیماری‌ها نیست، بلکه برای اصلاح شکل و ظاهر لثه‌ها نیز استفاده می‌گردد. دراین بلاگ به طور کامل، جراحی لثه، مراحل و انواع روش‌های انجام آن را بررسی کرده‌ایم، پس با ماه همراه باشید.
جراحی لثه چیست؟
دندانپزشکان برای درمان برخی مشکلات و بیماری‌های لثه، از جمله عفونت لثه یا پریودنتیت اقدام به جراحی لثه می‌کنند. این جراحی معمولا تحت عنوان عمل پریودنتال نیز شناخته میشود و زمانی که بافت لثه قابلیت درمان از طریق راه‌های دیگر را نداشته باشد، عمل جراحی لثه صورت می‌گیرد، که خود به روش‌ها و شیوه‌های مختلف تقسیم میشود.
در چه صورت نیاز به جراحی لثه است؟
اگر عفونت باعث ایجاد پاکت عمیق پریودنتال ( 5 میلیمتر یا بیشتر) شده باشد و مشکل لثه با جرم‌گیری دندان بر طرف نشود، در این صورت برای دسترسی به محل آلوده، تمیز کردن و ترمیم نواحی آسیب دیده، نیاز به جراحی لثه خواهد بود. همچنین اصلی‌ترین مواردی که منجر به جراحی لثه می‌گردند، عبارتند از :
- بروز عفونت یا به دلیل بیماری‌های مزمن
- جمع شدن پلاک و باکتری در اطراف لثه و دندان
- مصرف برخی داروها
- وجود کیست و تومور
علائم و نشانه‌های بیماری لثه
مهم‌ترین علائم بیماری‌های متوسط تا شدید لثه عبارتند از :
- لثه‌های متورم و قرمز
- خونریزی لثه
- پاکت‌ها و فضاهای عمیق بین لثه و دندان
- شل یا لق‌شدگی دندان
- درد لثه و دندان‌ها در هنگام جویدن غذا
- بوی بد دهان
- تحلیل لثه
- نمایان شدن ریشه دندان‌ها
هدف جراحی لثه
هدف اصلی از انجام این درمان، رفع خسارات و آسیب‌های وارد شده به بافت لثه و بهبود آن است، که شامل موارد زیر است:
- ترمیم استخوان فک و بافت‌های آسیب دیده مرتبط با لثه
- جلوگیری از افتادن دندان
- کاهش شکاف لثه بین دندان‌ها
- تغییر شکل استخوان فک برای کاهش خطر رشد باکتریها در شکاف استخوان
- از بین بردن باکتریها و عفونت‌ها
- درمان بیماری‌های لثه
بیماری‌های شایع لثه
علل و عوامل مختلفی می‌توانند باعث ایجاد مشکل برای لثه و دندان‌ها شوند، اما شایع‌ترین بیماری‌های لثه به شرح زیر می‌باشند:
گینوییت
نوع خفیفی از بیماری لثه که می‌تواند باعث قرمزی، تورم و خونریزی لثه شود، را گینوییت می‌نامند. در اکثر مواقع لثه به دلیل بهداشت ضعیف دهان و دندان، پلاک و تارتار دندان، دچار چنین عارضه‌ای می‌گردد. دندانپزشکان از طرق مختلف اقدام به درمان این بیماری و انجام راه کارهایی جهت پیشگیری از عوارض بعدی آن نموده و در نهایت با کمک جراحی لثه این بیماری را درمان می‌کنند.
جرم دندان یا تارتار دندانی ( کلکولوس دندانی ) در واقع تجمع جرم محکم و سخت شده پلاک‌های میکروبی است که به دندان‌ها چسبیده‌اند و با مسواک زدن نیز تمیز نمی‌شوند.
پریودنتیت چیست؟
زمانی که بیماری شدت گرفته و وضعیت لثه‌ها رو به وخامت می‌گذارد، بیماری پریودنتیت رخ داده است. در این بیماری بافت لثه‌ها شروع به ملتهب شدن کرده و ممکن است به استخوان و بافت‌های اطراف لثه نیز سرایت کند. در صورت ادامه این التهاب‌ها، لثه‌ها از دندان‌ها جدا می‌شوند، این وضعیت باعث تجمع باکتری در فضاهای ایجاده شده می‌گردد و در نهایت عفونت شکل می‌گیرد، که نتیجه آن لق شدن و افتادن دندان یا حتی آسیب شدید استخوان‌ها است.
دسته بندی جراحی لثه
بسته به هدف و علت انجام جراحی لثه، انواع مختلفی از روش‌های جراحی وجود دارد که به طور کلی به دو دسته جراحی زیبایی لثه و جراحی جهت درمان مشکلات لثه تقسیم می‌شوند. زمانی که هیچ گونه بیماری و آسیبی در بافت لثه وجود نداشته باشد و جراحی صرفا جهت بهبود طرح لبخند و زیبایی صورت گیرد، در واقع یک عمل جراحی زیبایی لثه انجام شده و بر عکس هنگامی که هدف از عمل درمان یا ترمیم آسیب وارد شده به لثه یا مشکلات مرتبط با سلامتی لثه، دهان و دندان باشد، جراحی جنبه درمانی خواهد داشت.
عمل کانتورینگ لثه
این جراحی نوعی عمل زیبایی لثه است که تحت عنوان لیفت لثه یا ( Gum lift ) نیز شناخته میشود. این پروسه صرفا یک عمل جراحی زیبایی بوده و برای افرادی که لثه سالمی دارند اما از ظاهر و اندازه لثه‌های خود ناراضی هستند، صورت می‌گیرد. طی این عمل جراح با استفاده از چاقوی جراحی یا به کمک لیزر شکل لثه‌ها را تغییر داده و طول دندان‌ها را بلندتر می‌کند تا هنگام لبخند دیده شوند. بسیاری افراد، جراحی لیفت لثه را به عنوان یکی از فرآیندهای اصلاح طرح لبخند در نظر گرفته و از نتایج آن نیز بسیار رضایت دارند.
جراحی افزایش طول تاج دندان ( Crown Lengthening)
این روش معمولا برای اشخاصی انجام می‌گیرد که بافت لثه‌های‌شان بیش از حد رشد کرده و روی دندان‌ها را پوشانده و اصطلاحا لبخند لثه‌ای دارند. در این مواقع با کوتاه کردن لثه‌ها و بلندتر دیده شدن دندان‌ها به اصلاح طرح لبخند کمک می‌کنند. همچنین این متد برای کسانی که قصد انجام پروسه‌های زیبایی و ترمیم دندان مانند کامپوزیت ونیر و لمینت دندان را دارند، نیز انجام می‌گیرد. معمولا به دلیل این که سطح و طول دندان این افراد برای قرار گیری روکش یا لمینت کافی نیست، مقداری از بافت لثه بریده شده و طول تاج دندان افزایش می‌یابد و آماده انجام روکش می‌گردد. این جراحی به ماندگاری ونیرهای دندانی و روکش دندان برای مدتی طولانی و همچنین بهبود بهداشت دهان و دندان کمک زیادی می‌نماید.
عمل فرنکتومی
به زائده‌ای که درست در خط وسط زیر لب فوقانی وجود دارد و بخش داخلی لب را به لثه متصل می‌نماید، فرنوم لب گفته میشود. در حالت نرمال این زائده بسیار کوچک بوده و تنها با بالا زدن لب فوقانی قابل مشاهده است، اما در برخی افراد سایز این زائده زیاد بوده، به طوری که مشکلاتی مانند فاصله بین دو دندان جلویی فک بالا را به وجود می‌آوردند. جراحی فرنکتومی زمانی انجام می‌گیرد که متخصصان بخواهند فاصله بین دندان‌ها را از بین ببرند، در این حالت با کمک این روش فرنوم لب برداشته میشود.
جراحی دندان نهفته و نیمه نهفته
برای بیرون کشیدن یا دیده شدن دندان‌هایی که در درون لثه باقی می‌مانند یا کامل از لثه خارج نمی‌شوند، مانند دندان عقل، از روش جراحی دندان نهفته یا نیمه نهفته استفاده می‌کنند. این پروسه یک عمل جراحی لثه شایع است.
کاهش عمق پاکت پریودنتال
برای درمان بیماری‌های پیشرفته لثه مانند پریودنتیت، از این روش جراحی استفاده می‌کنند. هنگامی که درمان‌های اولیه مانند جرم‌گیری دندان یا روت پلنینگ نمی‌تواند مشکلات لثه را بر طرف کند، جراح اقدام به انجام این عمل نموده و با انجام یک برش بر روی لثه، به ساختار زیر آن راه پیدا می‌کند و بدین ترتیب هر گونه عفونت را شناسایی و بر طرف می‌نماید. گاهی اوقات متخصص بافت آلوده را برمی‌دارد تا برای بهبود، آسیب وارد شده به بافت استخوانی نیز اقدامات لازم را انجام دهد، در نهایت بافت برش خورده به محل خود برگردانده شده و محل زخم با کمک بخیه بسته میشود.
جراحی فلپ لثه
به این جراحی کوچک کردن پاکت اطراف دندان نیز گفته میشود، پاکت به فرورفتگی بین دندان و لثه گفته شده که در شرایط عفونت و التهاب لثه این شیار عمیق‌تر شده و فضای مناسبی برای رشد میکروب‌ها فراهم می‌کند. زمانی که جرم به زیر خط لثه نفوذ کرده و باعث ایجاد فاصله لثه و دندان شود، جراح با ایجاد برش کوچکی در لثه بخشی از بافت آن را بلند کرده و کلیه جرم‌ها، پلاک‌ها و باکتریها را از دندان و زیر لثه حذف نموده تا زبری سطح ریشه دندان صاف شده و احتمال تجمع باکتریها به حداقل برسد و سپس با نخ بخیه خاصی به صورت کاملا اصولی و محکم لثه‌ها را بخیه می‌زنند تا پس از بهبودی و ترمیم، لثه محکم به دندان‌ها متصل بماند.
انواع جراحی پیوند بافت نرم لثه
این روش درمانی که به پیوند لثه یا بازسازی لثه نیز شهرت دارد، گزینه خوبی برای بیمارانی است که با تحلیل شدید لثه روبرو هستند. در طی این روند، متخصصان و جراحان، یک تکه از بافت سقف دهان یا جای دیگری از دهان شما را ( که مشابه بافت لثه است) برداشته و در اطراف دندان‌هایی که با تحلیل لثه روبرو هستند، پیوند می زنند. انجام این عمل باعث پوشانده شدن نواحی ریشه دندان‌ها و کاهش حساسیت آن‌ها می‌گردد. معمولا به سه روش انجام می‌گیرد:
پیوند بافت همبند
این روش رایج‌ترین روش پیوند لثه برای درمان بیرون زدگی ریشه دندان بوده و در آن یک زبانه پوستی از سقف دهان بریده شده و قسمتی به نام ( بافت همبند ساب اپی تلیال) برداشته و به بافت لثه اطراف ریشه دندان که بیرون زده پیوند می‌خورد.
پیوند آزاد لثه
این روش تقریبا مشابه پیوند بافت همبند است با این تفاوت که به جای برداشتن بافت زیر لایه بیرونی سقف دهان، مقدار کمی از بافت کامل سقف دهان برداشته میشود و به محل مورد نظر پیوند می‌خورد. این روش بیشتر برای افرادی است که لثه‌شان نازک بوده و نیاز به بافت بیشتری برای افزایش حجم لثه دارند.
پیوند پدیکل
در این متد به جای سقف دهان، بافت مورد نیاز از اطراف یا نزدیک دندانی که نیاز به ترمیم دارد برداشته میشود. این زبانه بافتی که پدیکل نام دارد تنها یک طرف آن بریده شده و سپس بافت را می‌چرخانند و روی محل مورد نظر قرار می‌دهند، این درحالی است که هنوز از یک سمت به جایگاه اصلی خود متصل است. پس از این که بافت روی دندان را پوشاند، همانجا بخیه میشود. این عمل تنها برای افرادی قابل انجام است که بافت لثه اطراف دندان‌شان زیاد است.
پیوند استخوان
در واقع اطراف ریشه دندان را بافت استخوان احاطه کرده و گاهی اوقات این استخوان آسیب دیده و از بین می‌رود، برای همین جراحان لثه به کمک پیوند استخوان، بافت استخوانی سالم و مستحکمی را به جای ناحیه آسیب دیده قرار می‌دهند. بافت جایگزین می‌تواند از خود شخص یا از فرد دیگری گرفته شده باشد، به طور کلی هدف از پیوند استخوان در جراحی لثه، کمک به حفظ و نگهداری دندان در مکان و موقعیت خودش است.
بازسازی بافت لثه
زمانی که به بافت لثه و حتی استخوان آسیب رسیده باشد، جراحان از قطعات خاص و کوچکی برای تحریک بازسازی لثه و استخوان کمک می‌گیرند. این قطعات بین استخوان و لثه قرار گرفته و به مرور زمان با تحریک استخوان سازی و تولید سلول‌های بافت لثه به ترمیم و بازسازی آن‌ها کمک می‌کنند. در این روش، برشی در لثه ایجاد شده و بعد از کنار زدن بافت لثه کلیه باکتریها و آلودگی‌ها را برطرف نموده و سپس پیوند استخوان، غشا یا پروتئین‌های تحریک کننده تولید بافت لثه را در محل جایگزین می‌کنند، تا بافت لثه را برای بازسازی ترغیب نمایند.
جراحان گاهی از ژل حاوی پروتئین، برای کمک به ریشه دندان استفاده می‌کنند، این پروتئین به رشد بهتر بافت لثه و استخوان نگه‌دارنده ریشه دندان کمک می‌کند.
جراحی لثه با لیزر
به جز روش‌های سنتی و معمولی که با کمک تیغ جراخی انجام میشود، امروزه از متدهای جدیدتری مانند جراحی با لیزر نیز استفاده می‌کنند.در این روش پزشک متخصص، با کمک لیزر و با حداقل تهاجم، به بافت لثه‌ای که آسیب دیده دسترسی پیدا کرده و بدون برش یا بخیه، اقدام به درمان آسیب و مشکل ایجاد شده می‌نماید. معمولا در این شیوه مدت زمان ریکاوری بسیار کمتر از روش جراحی لثه معمولی است.
اقدامات پیش از جراحی لثه
انجام موارد زیر می‌تواند در روند بهبود بعد از جراحی موثر باشد:
- طبق نظر پزشک، بهتره دو هفته قبل از جراحی از مصرف داروهایی مانند آسپرین و مسکن‌های رقیق کننده خون اجتناب کنید.
- حداقل 24 ساعت قبل از عمل سعی کنید از کشیدن سیگار و مصرف الکل بپرهیزید.
- برخی از دندانپزشکان برای کاهش احتمال ابتلا به عفونت، به بیمار توصیه می‌کنند، قبل از عمل از آنتی‌بیوتیک استفاده نماید.
بهبودی و دوره نقاهت جراحی لثه
برای بهبودی سریع و بدست آوردن نتیجه مطلوب، بهتر است بعد از جراحی لثه موارد زیر را در نظر بگیرید:
- به دقت به توصیه و دستورالعمل‌ها و داروهایی که پزشک معالج شما می‌دهد، عمل نمائید.
- زمان و دوره نقاهت به نوع و روش جراحی بستگی دارد، در نتیجه این زمان برای همه یکسان نیست.
- برای کاهش درد خود در روزهای اول پس از جراحی با تجویز پزشک می‌توانید از داروهای مسکن استفاده نمائید.
- استفاده از دهان‌شویه‌ها و ضدعفونی کننده‌ها برای تمیز نگه داشتن موضع عمل و جلوگیری از عفونت ضروری است.
- اجتناب از ورزش سنگین و شدید باید رعایت گردد.
- خوردن غذاهای نرم در روزهای اول بعد از عمل الزامی است.
- استعمال دخانیات باید به تعویق بی‌افتد.
- بعد از دو هفته از انجام جراحی باید برای کشیدن بخیه و بررسی وضعیت به پزشک مراجعه کنید.
برخی مواقع ممکن است فرد به دمای سرد و گرم و حتی استفاده از خمیر دندان حساسیت بدهد، این امر کاملا طبیعی بوده و به مرور زمان برطرف خواهد شد.
هزینه جراحی لثه
کلیه خدمات دندانپزشکی معمولا بسیار‌گران و پرهزینه هستند و عواملی مانند نوع روش جراحی، موقعیت مطب و کلینیک و میزان تبحر و تخصص دکتر در هزینه تمام شده تاثیر دارند. همچنین باید در نظر بگیرید که هزینه جراحی‌های که برای زیبایی لثه هستند با جراحی‌های درمانی، متفاوت خواهد بود.
سخن نهایی
باکتری‌های موجود در دهان و دندان می‌توانند باعث ایجاد مشکلات و آسیب‌های متعددی گردند، برخی از بیماری‌های لثه را می‌توان از طریق درمان‌های ساده‌ای مانند جرم‌گیری دندان و … بر طرف کرد. اما اگر عفونت و باکتری منجر به آسیب‌های شدید لثه شده باشند، تنها راه درمان استفاده از جراحی لثه خواهد بود. روش جراحی بسته به نظر دندانپزشک متخصص و شدت و نوع آسیب ایجاد شده، می‌تواند متفاوت باشد. رعایت بهداشت دهان و دندان و مراجعه مرتب به دندانپزشک جهت چکاپ و بررسی دندان‌ها، بهترین راه برای جلوگیری از ایجاد مشکلات حاد و شدید برای دندان است.
سوالات متدوال
1-آیا جراحی لثه درد دارد؟
معمولا بعد از انجام جراحی و بر طرف شدن بی‌حسی درد خفیفی احساس می‌گردد، که با استفاده از مسکن بر طرف خواهد شد.
2-عوارض احتمالی پس از جراحی چیست؟
- ورم لثه: که می‌توان با کیسه آب یخ به بهبود آن کمک کرد.
- عفونت بخیه: با مصرف آنتی‌بیوتیک به طور مرتب و طبق تجویز پزشک مشکلی پیش نمی‌آید.
- احتمال خونریزی: ممکن است خونریزی در حد کم، وجود داشته باشد، که جای نگرانی نیست، اما اگر با خونریزی غیرعادی مواجه شدید حتما باید با پزشک خود مشورت نمائید.
3-آیا بیمار در جراحی لثه بیهوش میشود؟
بسته به نوع جراحی تعیین میشود، بیشتر جراحی‌های لثه با بی‌حسی موضعی انجام می‌گردد، در برخی مواقع ممکن است نیاز به بیهوشی باشد. در هر دو صورت بیمار در حین جراحی دردی احساس نمی‌کند.
4-آیا می‌توان از بیماری لثه جلوگیری کرد؟
از آنجا که بیماری لثه در اثر رشد بیش از حد باکتریها، پلاک‌ها و ایجاد تارتار به وجود می‌آید، داشتن بهداشت دهان و دندان مناسب، در جلوگیری و معکوس کردن این بیماری موثر است.
5-چه کسانی کاندید مناسبی برای جراحی لثه هستند؟
افراد مبتلا به عفونت و بیماری‌های حاد و پیشرفته بافت لثه ( بافت‌هایی مانند استخوان، لیگامان پریودنتال و سایر بخش‌هایی که از دندان محافظت می‌کنند) و افرادی که لبخند لثه ای دارند، معمولا کاندید این عمل هستند.
6-در صورت عدم جراحی لثه چه اتفاقی می‌افتد؟
ممکن است با مشکلاتی مانند: بیماری‌های قلبی- عروقی، دیابت، زایمان زودرس، عفونت و مرگ بافت‌ها و استخوان‌ها و از دست دادن دندان‌ها مواجه شوید.
