ارتودنسی دندان یکی از روشهای درمانی غیر تهاجمی بسیار رایج برای رفع ناهنجاریهای فک و دندان است. به لطف تکنولوژی و تجهیزات پیشرفته پزشکی، هر سال متدهای جدیدی ارائه میگردند که کمترین عوارض را داشته و در کوتاهترین زمان ممکن، به اصلاح دندانها و فک کمک میکنند. در هر روش درمانی، ابزار به کار رفته برای اصلاح و قرارگیری دندانها متفاوت است. برای این که بدانید به راستی ارتودنسی دندان چیست؟ و با انواع شیوههای این درمان آشنا شوید، تا انتهای این بلاگ با ما همراه باشید.
ارتودنسی دندان چیست؟
شاخهای از علم دندانپزشکی و یکی از روشهای پیشرو و حرفهای است، که جهت رفع مشکلات مربوط به چینش دندانها و ناهنجاریهای فک و دندان از جمله بهم ریختگی شدید دندانها، جلو بودن فک بالا( اور بایت)، جلو بودن فک پایین نسبت به فک بالا ( آندر بایت ) و کجی دندانهای جلو،کمک مینماید. در واقع ارتودنسی دندان روش اصلی درمانی برای دستیابی به قوس مناسب دندانها و افزایش زیبایی لبخند است. ارتودنتیست ( متخصص ارتودنسی) با توجه به فاکتورهایی چون سن بیمار، میزان عدم توازن در قرارگیری فک بالا و پایین، شدت بهم ریختگی و تفاوت در اندازهی دندانها، شرایط بیمار را بررسی و یکی از انواع ارتودنسی دندان را انتخاب مینماید.
اجزای تشکیل دهنده دستگاه ارتودنسی
دستگاه ارتودنسی به طور کلی از اجزای زیر تشکیل شده است، البته برخی از این اجزا ممکن است در روشهای مختلف ارتودنسی دندان مورد استفاده قرار نگیرند، اما به طور کلی به صورت زیر تقسیم بندی میشوند:
براکت یا نگین
به وسیلههای مربع شکل کوچکی که از جنسهای مختلف ساخته شدهاند و سیم ظریف فلزی که برای اتصال آنها به یکدیگر، از بین شان رد میشود، براکت یا نگین میگویند. براکتها انواع مختلفی دارند که عبارتند از:
- براکت فلزی: بسیار در برابر فشار مقاوم بوده و دارای قابلیت بازیافت و استرلیزه هستند و دردرمان ارتودنسی دندان به خصوص ارتودنسی ثابت، بسیار کاربردی هستند.
- براکت سرامیکی: این نوع نگین ها از جنس تیتانیوم و زیرکونیوم بوده و علی رقم مقاومتی که دارند نسبت به براکت های فلزی شکننده هستند و ممکن است در طی زمان بشکنند.
از انواع دیگر براکتها میتوان به پلاستیکی، نامرئی و دیمون اشاره کرد.
سیم ارتودنسی
یک سیم فلزی و بسیار ظریف است که آن را با وسایل مخصوص از بین براکتها رد میکنند و نیروی لازم برای دندانها از طریق این سیمها اعمال میگردد. سیم ارتودنسی در هر مراجعه تعویض میشود.
لیگاچور
همان کشهای ارتودنسی دندان هستند که در رنگهای مختلف وجود دارند.
زنجیر پلاستیکی
حلقههای کشی که دور براکت قرار میگیرند را زنجیر پلاستیکی گویند. از زنجیرها برای همه دندانها استفاده نمیشود. از این وسیله برای جلوگیری از فاصله افتادن بین دندانها کمک میگیرند.
بند ارتودنسی
حلقهای فلزی که دور دندان آسیاب بزرگ قرار میگیرد و در واقع، نوعی تکیهگاه در ارتودنسی دندان محسوب میگردد. نصب آن درد ندارد اما پس از نصب، حالت فشار را حس خواهید کرد که به مرور رفع میشود.
الاستیک (کش ارتودنسی)
الاستیک یا کش ارتودنسی یک بند لاستیکی است که فاصله بین دندانها و فکها را منظم میکند، با کمک کش ارتودنسی ارتباط بین فک بالا و پایین و دندانهای شما حفظ میشود. براکتهای بالا و پایین و قسمت جلو و عقبی دندانهای شما به خوبی در کنار یکدیگر قرار میگیرند. کش ارتودنسی میتواند رنگهای مختلفی داشته باشد و حتی نامرئی باشد.
حتما بخوانید: ارتودنسی دندان فاصله دار
فنر مارپیچ
از این فنر برای فاصله گرفتن دودندانی که بیش از حد به هم نزدیکند استفاده میشود.
قلاب
حالتی زائده مانند که بر روی بعضی از براکتها وجود دارد. گاهی این زائدهها باعث ایجاد زخم میشوند که میتوان برای پیشگیری، از موم ارتودنسی در نواحی قلابدار استفاده نمود.
قیمت و هزینه ارتودنسی دندان
قیمت ارتودنسی دندان با توجه به نوع ارتودنسی و یک یا دو فک بودن آن متغیر بوده و یکی از رایجترین ارتودنسیهایی که انجام میگیرد، ارتودنسی ثابت دو فک است. همچنین نوع ناهنجاریهایی که در هر یک از فکها وجود دارد، میتواند هزینهها و تعرفههای متفاوتی را در برگیرد. وجود دندانهای نهفته خود یکی از عواملی است که سبب سختتر شدن کار ارتودنتیست شده و به هزینههای درمانی نیز میافزاید. در کل پروسه انجام ارتودنسی دندان، هزینه بالایی داشته و بسته به نوع ارتودنسی، مراحل انجام کار، مدت زمانی که به طول میانجامد، میتواند متفاوت باشد.
به جز هزینههای اصلی ارتودنسی، هزینههای جانبی نیز خود بسیار گران قیمت بوده و به قیمت تمام شده اضافه میگردند، مواردی چون، پستانک ارتودنسی، نخ دندان ارتودنسی، مسواک مخصوص ارتودنسی و غیره … همگی در هزینه نهایی تاثیرگذار هستند.
چه افرادی واجد شرایط ارتودنسی هستند؟
اگر مشکلات و معضلات زیر را دارید، شما کاندید مناسبی برای ارتودنسی دندان هستید:
- کسانی که دندانهای نا مرتب و کج دارند.
- افرادی که دندانهای شلوغی داشته یا دندانهایشان به خوبی رشد نکرده و دارای فاصله بین دندانی هستند.
- اشخاصی که به دلایل مختلف دندان خود را از دست دادهاند و ظاهری نامناسب در بین دندانهای خود دارند.
- فرادی که اندازهی فک بالا و پایینشان متناسب نیست و مشکلات موجود در فک بالا و پایین میتواند به راحتی با این روش بر طرف گردد.
چه افرادی قادر به انجام ارتودنسی نیستند؟
بهتر است بدانید که هیچ محدویت سنی برای انجام ارتودنسی دندان وجود ندارد، امروزه بسیاری از افراد بالا 18 سال برای انجام ارتودنسی مراجعه میکنند. تنها مسئله حائز اهمیت این است که برای انجام ارتودنسی دندان تنها کافی است که استخوان فک سالمی داشته و دندانهای اصلی و دائمی داشته باشید. پس تنها کسانی که این دو خصوصیت را ندارند، نمیتوانند از این خدمات استفاده نمایند.
مزایای ارتودنسی دندان
از مزایای ارتودنسی دندان میتوان موارد زیر را نام برد:
- یک روش درمانی موثر برای اصلاح ناهنجاریهای دندان و فک بوده و تاثیر زیادی در بهبود ظاهر دندانها دارد.
- دستیابی به یک لبخند زیبا و بدون نقص
- کمک به درمان ناهنجاریهای ژنتیکی فک و دهان
- بر طرف کننده مشکلات ثانویه مانند معضلات بلع و جویدن غذا
- رفع مشکلات فک و مفاصل آن، مانند ضعیف شدن مفاصل فک و قفل کردن آن
- کاهش ریسک پوسیدگی دندانها و جلوگیری از عفونتهای لثه و دندان
درمان ارتودنسی میتواند موجب افزایش سلامت دندانها و افزایش طول عمر آنها گردد.
عوارض ارتودنسی دندان چیست؟
تمام متدهای درمانی در صورت عدم رعایت بهداشت دهان و دندان و همچنین عدم مراقبت مناسب میتوانند عوارض و مشکلاتی را به همراه داشته باشند. برخی از این عوارض عبارتند از :
- زرد شدن دندانها
- شیب دار شدن دندانها بعد از ارتودنسی
- جرم گرفتن دندانها
- پوسیدگی
- آُسیب پریودنتال
- درد
- تحلیل ریشه دندان
- از دست رفتن دندان
- اختلال گیچگاهی فکی
- مشکلات گفتاری
- آسیب به مینای دندان
- ایجاد زخم دهانی
علاوه بر رعایت بهداشت دهان و دندان و مراقبتهای به موقع، انتخاب دندانپزشک ماهر و زبردست و استفاده از روش ارتودنسی مناسب، میتواند در نتیجه نهایی بسیار تاثیرگذار باشد.
انواع ارتودنسی دندان
به طور کلی درمان ارتودنسی با روشهای مختلفی انجام میگیرد. این متدها بر اساس نوع مشکلی که وجود دارد، مورد استفاده قرار میگیرند. به طور کلی میتوان ارتودنسی را به دو دسته کلی تقسیم کرد:
- ارتودنسی ثابت
- ارتودنسی متحرک
هر کدام از این روشها خود دارای متدها و دستهبندیهای متفاوت هستند که در ادامه آنها را مورد بررسی قرار خواهیم داد:
ارتودنسی ثابت
ارتودنسی ثبات یکی از درمانهای کارآمد با عملکرد بالا است که در آن به کمک براکت و سیمهایی که بر روی دندانها نصب میگردد، به مرور زمان آنها جا به جا شده و به کمک کشهایی که به عنوان کشهای رنگی شناخته میشوند، ناهنجاریهای فک، زاویه تماس دندانهای بالا و پایین درمان میگردند. به این مدل ارتودنسی در اصطلاح بریس نیز گفته میشود که رایجترین نوع ارتودنسی است که کاملا ثابت و بدون حرکت بوده و معمولا به مدت دو سال به طول میانجامد. نکته مهم در مورد ارتودنسی ثابت رعایت کامل نکات بهداشت دهان و دندان است. در صورت عدم رعایت مناسب نکات بهداشتی احتمال تجمع باکتریها و ایجاد پوسیدگی به مرور زمان بسیار زیاد میگردد و گاهی اوقات منجر به تغییر رنگ دندانها و ایجاد ظاهری نا خوشایند میشود. ارتودنسی ثابت خود چند دسته دارد که عبارتند از:
- ارتودنسی فلزی
- ارتودنسی شفاف و سرامیکی
- ارتودنسی لینگوال
- ارتودنسی دیمون
مزایای ارتودنسی ثابت
- تاثیر و عملکرد بسیار بالا
- هزینه مناسب نسبت به سایر روشها
- مناسب برای تمام سنین اعم از کودکان و برزگسالان
- برای تمام ناهنجاریهای فکی و نامرتبیهای دندانی بکار میرود.
در این روش در طی روند درمان بیمار تنها باید نکات بهداشتی را رعایت کند، بقیه امور به دست پزشک انجام میگیرد.
معایب ارتودنسی ثابت
- نسبت به سایر روشها نیاز به مراقبت بیشتری دارد چرا که احتمال بروز پوسیدگی با باکتریها وجود دارد.
- در طول درمان زیبایی ظاهری دهان و دندان را تحت تاثیر قرار میدهد.
- ثابت است و نمیتوان تحت هیچ شرایطی آنها را از دهان خارج کرد مگر این که به طور کامل برداشته شوند.
1.ارتودنسی فلزی
ارتودنسی فلزی در واقع همان معمولیترین نوع ارتودنسی ثابت است که در آن براکتهای فلزی به کمک سیمهای اتصال بر روی دندان بیمار چسبیده میشوند و برای جا به جایی دندانها و درمان ناهنجاریهای دندانی مورد استفاده قرار میگیرند.
2.ارتودنسی سرامیکی
متد انجام این روش همانند ارتودنسی فلزی است با این تفاوت که براکتها شفاف و سرامیکی هستند. در روش بریس سرامیکی حتی سیمهای ارتودنسی نیز به رنگ شفاف بوده و در دسته بندی ارتودنسی نامرئی قرار میگیرند. این شیوه بیشتر در بین بزرگسالان محبوبیت دارد. از مزایا و معایب این روش میتوان موارد زیر را نام برد:
- یکی ازتفاوتهای بارز این روش این است که زیبایی دندان و لبخند در طول درمان حفظ میگردد.
- امکان تغییر رنگ براکتها مطابق با رنگ دندان فراهم است.
- آلرژی زا نیست و بدن نسبت به جنس سرامیک واکنش ندارد اما براکت فلزی ممکن است کمی آلرژی زا باشد.
- عکسبرداریهای لازم در روند درمان ارتودنسی با بریس سرامیکی با مشکلات کمتری همراه است.
- به دلیل این که جنس براکتهای سرامیکی شبیه به مینای دندان است، میزان چسبندگی افزایش مییابد و در هنگام جداسازی از سطح دندان کمی دشوار و زمان بر است.
- میزان سائیدگی دندان در ارتدنسی سرامیکی بیشتر از سایر روشها است.
- براکت سرامیکی بسیار شکننده است.
- طول درمان این نوع ارتودنسی بیشتر است.
3.ارتودنسی لینگوال یا نامرئی
ارتودنسی لینگوال یا پشت دندانی یکی از انواع ارتودنسی ثابت است که میتواند مشکلات شدید دندانی، انواع مال اکلوژنها و تراکم یا فاصلههای شدید دندانی را بهبود ببخشد، در این شیوه تمامی لوازم شامل براکت، سیم اتصال و … در پشت دندانها قرار میگیرند به همین دلیل به ارتودنسی پشت دندانی یا نامرئی هم شناخته میشود. تفاوت عمده این روش با دیگر ارتودنسیهای ثابت تنها موقعیت قرار گرفتن براکت و بریس است. ازمزایای این روش میتوان به ناپیدا بودن و حفظ زیبایی لبخند اشاره کرد، برای کسانی که تمایل دارند بریسهای ارتودنسی را از دید دیگران پنهان نگهدارند، این شیوه بسیار مناسب است. اما در کنار این قضیه معایبی نیز دارد که شامل موارد زیر هستند:
- هزینه درمان این روش بالاتر است.
- نصب و برداشتن سختتر بریسها به دلیل این که پشت دندان هستند.
- رعایت نکات بهداشتی به مراتب دشوارتر از بقیه متدها است.
- در اوایل میتواند مشکلاتی برای تکلم و بلع ایجاد نماید.
- احتمال آسیب و شکست بیشتری نسبت به بقیه نمونهها دارد.
- احتمال ایجاد زخم در ناحیه دهان و زبان وجود دارد.
4.ارتودنسی دیمون
بریسهای دیمون جزو دسته ارتودنسی ثابت به شمار میآیند، با این تفاوت که حرکت دندانها سریعتر و طول درمان کوتاهتر است. با کمک ارتودنسی دیمون میتوانید در کمترین زمان ممکن به دندانهایی مرتب و لبخندی زیبا برسید و در این روش ارتودنسی از مکانیزم کشویی استفاده میکنند، به این صورت که براکتهای که به سیمها متصل هستند، به صورت کاملا محکم و سفت نیستند، بلکه دارای لغزش کمی بوده تا در جای مناسب قرار گیرند. در صورتی که در روش ثابت، لغزش و جابهجایی توسط دندانپزشک انجام میشود. برای انجام این شیوه میتوان از انواع مختلف براکت فلزی، شفاف یا رنگی استفاده کرد. در صورت استفاده از براکتهای شفاف، در زمره ارتودنسی نامرئی قرار میگیرند. هزینه این نوع ارتودنسی دندان به دلیل استفاده از فناوری خود کنترلی، بیشتر از بقیه است. همچنین این متد دارای مزایایی مانند زیر است:
- درد کمتر و طول درمان کوتاهتر
- رعایت بهداشت بهتر و تمیز کردن راحتتر
- عدم نیاز به مراجعه مسمتر به دندانپزشک
ارتودنسی متحرک
ارتودنسی متحرک به این معنی است که بیمار میتواند دستگاه ارتودنسی را در حین غذاخوردن از دهان خارج کند و این دستگاه معمولا برای اصلاح مشکل فک و ناهماهنگیهای جزئی دندان استفاده میشود. دستگاه ارتودنسی متحرک برای هردو فک بالا و پایین قابل استفاده بوده و جنس پلاک متحرک از پلاستیک همراه با فلز ساخته شده که ناهماهنگیهای دندانها را با فشار کم و تدریجی مرتب میکند. از این شیوه معمولا برای درمان ناهنجاریهای دندان افراد کم سن استفاده میگردد، به دلیل این که در سنین پایین تغییر پذیری فکها راحتتر انجام میگیرد و در سنین بالا تغییر استخوانهای فک کار دشواری است. در نتیجه از متد ارتودنسی متحرک در سنین پایین حدود 7 تا 9 سال استفاده میشود. در این سن استخوانها هنوز در حال شکل گرفتن هستند و طول این درمان با توجه به شدت ناهنجاری بین 3 الی 12 ماه است. مهمترین مزیت این ارتودنسی هزینه بسیار کم آن نسبت به ارتودنسی ثابت بوده و ظاهر بهتری هم دارند. از طرف دیگر به دلیل اینکه به راحتی از دهان خارج میشوند، قابلیت تمیز کردن آنها بهتر است. ارتودنسی متحرک به نوبه خود دارای انواع مختلفی است که شامل موارد زیر هستند:
- بریس هاولی
- بریس زد اسپرینگ
- بریس بایت پلیت
- بریس نامرئی ( اینوزیلاین )
همچنین از ارتودنسی متحرک به عنوان بخشی از درمان با روش ارتودنسی ثابت هم استفاده میگردد. به این صورت که وقتی دوره درمان ارتونسی ثابت تمام شد، برای فیکس کردن دندانها و حفظ درمان انجام شده از انواع براکت متحرک استفاده میشود.
ارتودنسی مینی اسکرو
در این روش درمان ارتودنسی، یک پیچ فلزی کوچک با نام مینی اسکرو از طریق لثه به استخوان فک وصل میشود تا به عنوان یک لنگر و نگهدارنده به حرکت دندانها کمک کند. این تکنینک درمانی بسیار پیشرفته را با نامهای دیگری مانند ، میکرو اسکرو، مینی ایمپلنت یا دستگاه لنگر موقت هم شناخته میشود. این شیوه درمانی میتواند به عنوان یک لنگر برای صاف کردن دندانها و بستن شکاف بین آنها مورد استفاده قرار بگیرد. این متد معمولا همراه با درمانهای ارتودنسی سنتی انجام میگیرد.
ارتودنسی رنگی چیست؟
ارتودنسی رنگی در واقع همان ارتودنسی ثابت است با این تفاوت که در آنها از براکتها و کشهای رنگی به جای نمونههای ساده و فلزی استفاده میشوند. معمولا نگینها و سیمهای ارتودنسی ثابت را به صورت رنگی و فانتزی انتخاب میکنند تا ظاهری زیباتر و فانتزیتر به دستگاه ارتودنسی بدهند. از این شیوه معمولا برای کودکان و نوجوانان استفاده میشود.
مراحل ارتودنسی ثابت
کلا مراحل درمان با ارتودنسی به صورت زیر است:
- پیش از هر کاری معاینات اولیه صورت میگیرد و دندانپزشک به بررسی شرایط دندانها، فک و انتخاب شیوه مناسب درمان میپردازند.
- مرحله بعد شامل جایگذاری ارتودنسی یا در واقع همان سیم و براکتها، با توجه به شدت مشکل دندانها و روش درمان است. این مرحله بسیار زمان بر بوده و معمولا بین 6 ماه تا 4 سال به طول میانجامد. در طول این بازه زمانی سیما و براکتها دائم تنظیم میشوند. تا زمانی که درمان کامل شده و دیگر نیاز به آنها نباشد.
- در مرحله نهایی ابزارهایی به خصوصی تحت نام ریتینر برای نگهداری و فیکس کردن دندانها در دهان جایگذاری خواهند شد.
تمامی مراحل باید توسط دندانپزشک متخصص و حرفهای انجام گیرد، تا بتوان به نتیجه دلخواه دست پیدا کرد.
بهترین نوع ارتودنسی دندان
بهترین ارتودنسی دندان بصورت مستقیم با وضعیت دندانها و استخوان فک شما ارتباط دارد، به طور کلی قبل از معاینه دقیق توسط یک متخصص ارتودنسی نمیتوان نظر قطعی داد. نوع ارتودنسی مناسب برای هر فرد با توجه به میزات اختلالات دندانها، نوع ناهنجاریها، انتظارات فرد از نتیجه نهایی و در آخر با توجه به هزینه و بودجهای که میخواهید خرج کنید، مشخص میگردد.
مراقبتهای مناسب برای ارتودنسی دندان
مراقبت در حین ارتودنسی و بعد از اتمام آن میتواند در کیفیت نتیجه نهایی بسیار موثر باشد:
- استفاده از ابزارهای مخصوص ارتودنسی مانند، نخ دندان ارتودنسی، مسواک ارتودنسی، کش مخصوص ارتودنسی الزامی است.
- رعایت اصول بهداشت دهان ودندان بسیار اهمیت دارد. عدم رعایت بهداشت و جمع شدن باکتریها میتواند موجب پوسیدگی دندانها و خرابی آنها گردد.
- در زمانی که از ارتودنسی استفاده میکنید، مصرف برخی غذاها باید با احتیاط صورت گیرد. به طور مثال مصرف غذاهای اسیدی، نوشابههای گازدار، جویدن آدامس، شکلاتهای سفت و کشدار، گاز زدن میوههای سفت و … از مواردی هستند که باید به دقت مورد توجه قرار گیرند.
کلام نهایی
درمان ارتودنسی میتواند به عنوان یک روش درمانی و زیبایی دندانپزشکی در نظر گرفته شود و به روشهای مختلفی انجام میگردد. این متد درمانی همانند بسیاری از درمانهای مشابه دارای مزایا و معایبی است که قبل از انجام باید به دقت مورد بررسی قرار گیرند.
سوالات متداول
1.ارتودنسی دندان چیست؟
یکی از خدمات علم دندانپزشکی است که تاثیر بسزایی در زیبایی لبخند شما میگذارد. در این متد درمانی با بر طرف کردن ناهنجاریهای دندانی و معضلات مربوط به استخوان فک میتواند از داشتن دندانهایی زیبا و بینقص لذت برد.
2.ارتودنسی چقدر زمان میبرد؟
مدت زمان ارتودنسی دندان برای هر بیمار متفاوت بوده و بسته به سن و نوع ناهنجاریهای دندان، متد درمانی انتخاب شده، میتواند بین 5/1 تا 3 سال به طول انجامد. در ارتودنسی متحرک این زمان کاملا نامعلوم بوده و به استفاده مرتب و تکمیل دوره درمان توسط بیمار بستگی دارد.
3.آیا ارتودنسی دندان درد دارد؟
بله ارتودنسی دندان مخصوصا ثابت، یک روش دردناک است که در چند روز اول کمی آزاردهنده است. به طور کلی میزان درد در هر مدل از انواع ارتودنسی متفاوت است و از طرفی افرادی که به ناهنجاریهای شدید فک و دندان مبتلا هستند نیز ممکن است درد بیشتری راتجربه کنند.
4.آیا ارتودنسی روش درمانی خوبی است؟
بله ارتودنسی یکی از بهترین روشهای درمانی برای منظم کردن دندانها بوده که اگر به موقع انجام شود، میتواند از بروز مشکلات مربوط به دندان و لثه جلوگیری کند. به طور کلی بیتوجهی به نامنظم بودن دندانها به خصوص در موارد شدید، میتواند منجر به بیماریهای لثه، پوسیدگی دندان و حتی از دست دادن دندانها شود. در بسیاری از افراد نامرتبی دندانها موجب سایش شدید لبههای دندان، فشار روی استخوان فک و جایه جایی مفصل فک میشود و برخی از این افراد دردهای مزمنی را در ناحیه سر و گردن خود تجربه میکنند.
5.اگر براکت دندان بشکند چه عوارضی دارد؟
شکستن براکتهای ارتودنسی میتواند روند درمان را کندتر کند. در واقع اگر براکت ارتودنسی بشکند، درمان 2 تا 3 ماه به تعویق میافتد و در برخی مواقع بیاثر میشود. همچنین این اتفاق میتواند باعث ایجاد زخمهایی در دهان شده و غذاخوردن و تکلم را دچار اختلال نماید. در نهایت بیتوجهی به این موضوع میتواند خطر عفونت لثه را نیز افزایش دهد.